Væri ég búsettur í öðru landi væru svona 90% líkur á að ég hefði klætt mig upp, tekið megnið af deginum frá og ekki tekið það í mál að missa af einum stærsta landsleik minnar þjóðar á árinu. Ég tilheyri líklega nákvæmlega þeim markhópi sem er hvað líklegastur til að mæta á alla landsleiki. Mitt lið, Selfoss hefur ekki unnið til verðlauna (Íslandsmót eða Bikar) síðan það var stofnað og ef allt væri eðlilegt og þá sérstaklega miðað við áhuga minn á fótbolta ætti blessað landsliðið að vera spennandi tilbreyting. Nokkrir heimaleikir á ári og af og til stærstu nöfnin í alheimsboltanum að spila á Íslandi.
En raunin er að mig langar bara nákvæmlega ekkert á landsleiki og varla nennti að horfa á leikinn gegn Dönum þó hann væri í opinni dagskrá í sjónvarpinu. Þetta áhugaleysi mitt skrifast alls ekki bara á þá staðreynd að liðinu stýrir smiður sem er kominn á endastöð með liðið, né vegna þess að það vinnur nánast aldrei leiki. Ekki það að innanbúðarmál landsliðsins undanfarið hjálpi og maður hefur það á tilfinningunni að leikmenn beri ekki alveg fulla virðingu fyrir þjálfara þegar þeir komast ekki í landsleik gegn Dönum vegna þess að þeir standa í búferlaflutningum...til Danmerkur! (Landráð?)
Nei þetta áhugaleysi á sér lengri rætur en það og liggur að mínu mati á borði Knattspyrnusambands Íslands og mjög líklega fleiri sambanda og stofnana. Ástæðan fyrir áhugaleysi mínu og margra annarra ef tekið er mið af ásókn í miða á leikinn gegn Dönum er nánast fullkomið stemningsleysi á landsleikjum. Ekki það að menningin hér á landi sé neitt að vinna með okkur í að mynda stemmingu, þá er besta tækifærið til að búa til alvöru stemmingu hér á landi á fótboltaleik með 10 þúsund manns. Hvað þetta varðar gæti ég trúað að Laugardalsvöllur komist á topp 10 yfir misheppnuðustu þjóðarleikvangana í heiminum. Sérstaklega ef miðað er við hversu mikið var í hann lagt.

Þjóðarleikvangurinn – fullkomlega misheppnaður
Á því herrans árið 2007 voru gerð fjölmörg afglöp með peninga hér á landi og ef framkvæmdir sem lokið var við á Laugardalsvelli það ár eru skoðaðar er líklega óhætt að fullyrða að KSÍ var í fararbroddi meðal Íþróttahreyfinga hér á landi þegar kom að því að sólunda fjármunum.
Árið 2008 skrifaði Björn Berg Gunnarsson aðsenda grein hingað á Fótbolti.net sem vakti þó nokkra og verðskuldaða athygli og var þar líklega að tala fyrir hönd nánast allra stuðningsmanna Íslenska landsliðsins í knattspyrnu sem ekki fá reglulega aðgang að VIP stúku KSÍ. Frábær grein sem vert er að rifja upp enda hefur nákvæmlega ekkert breyst síðan Björn Berg settist fyrir framan tölvuna.
Björn Berg sagði í grein sinni nánast allt það sem segja þurfti um hversu ævintýraleg vitleysa og skammsýni framkvæmdirnar við Laugardalsvöll voru árin 2005-2007. Maður myndi ætla að þeir sem beri ábyrgð á þeirri framkvæmd vilji svara fyrir sig en það er a.m.k. ljóst að þeir geta ekki sakað almenna áhorfendur (eins og t.d. undirritaðan og Björn Berg) um að vera vitrir eftirá, enda var alveg sungið sama söng þá.
Fyrir þessar framkvæmdir var flestum knattspyrnuáhugamönnum ljóst hvað bæta þyrfti á Laugardalsvelli eða eins og Björn Berg listaði upp sem mögulega þarfagreiningu. Eitthvað sem KSÍ hlýtur að hafa listað upp og lagt fram er ákveðið var að fara í endurbætur á þjóðarleikvanginum. Þarfagreiningin í grein Björns Braga á eins vel við nú og hún átti árið 2008 og reyndar árið 2005 er framkvæmdir hófust.

Þarfagreiningin eins og Björn Berg sá hana var eftirfarandi:
• Hlaupabrautina burt
• Betri aðstaða fyrir áhorfendur
• Betri aðstaða fyrir fjölmiðla
• Meiri stemning
• Betri árangur

Miðað við endurbæturnar á Laugardalsvelli benti Björn Berg á að engu líkara væri en að þarfagreining KSÍ hafi litið svona út og tek ég undir það:
• Betri skrifstofur fyrir Knattspyrnusambandið
• Fleiri sæti, en þó ekki góð
• Flottari gólf
• Glæsileg VIP aðstaða

Eflaust getur KSÍ falið sig á bak við það að Laugardalsvöllur er ekki bara knattspyrnuvöllur og að ÍSÍ, Reykjavíkurborg og jafnvel Frjálsíþróttasambandið hafi haft sínar kröfur er kom að endurbótum á vellinum. Satt að segja er mér sama hvar ábyrðin liggur, það er ljóst að KSÍ stóð ekki í lappirnar ef þeirra kröfur voru uppphaflega í ætt við þær sem Björn Berg listaði upp. Reyndar ef maður á að vera hreinskilinn þá gæti ég trúað að samband sem finnur sig vel innan núverandi stjórnar FIFA og styður forystu þess heilshugar leiðist það ekkert að splæsa frekar í betri skrifstofur og alvöru VIP aðstöðu heldur en að bæta völlinn og aðstöðu áhorfenda. Ekki að ég efist um heillindi stjórnarmanna KSÍ í þessu enda eru þar knattspyrnuáhugamenn eins og við hin. Þeir hafa sínar ástæður og raunar væri gaman að fá það á hreint af hverju endurbæturnar á vellinum voru með þeim hætti sem þær voru?

Lausnir
Hlaupabrautin burt
Líkt og Björn Berg hef ég meiri áhuga á að finna lausnir og eins og staðan er núna á heimaleikjum landsliðsins er morgunljóst að KSÍ er hreinlega í klípu og verður að fara bregðast við ef vilji er fyrir því að laga stemminguna. Álit mitt á vellinum nú er þannig að ég sé þessu mannvirki allt til foráttu og satt að segja þoli það ekki. Íslenska landsliðið ætti að mínu mati frekar að spila í Kaplakrika fyrir framan 4.000 manns sem eru á vellinum heldur en í grennd við völlinn eins og þeir 9.800 sem komast á Laugardalsvöll, enda pottþétt auðveldara að mynda stemmingu þar.
Án þess að kanna það frekar þá grunar mig að FH-ingar hafi á einhverju stigi verið í ekkert svo ósvipaðri stöðu og KSÍ fyrir nokkrum árum. Þeir eru ef ég man rétt (ekki les ég um það í fjölmiðlum) með langbesta frjálsíþróttalið landsins og líklega stóð stjórn Fimleikafélagsins frammi fyrir svipuðum kostum og þeir sem bera ábyrgð á framkvæmdum við Laugardalsvöll. Það er að það þurfti að gera aðstöðu bæði fyrir fótbolta og frjálsar.
Það sem FH-ingar hafa áttað sig á öfugt við KSÍ er að frjálsar og fótbolti fara ekki saman og hér á landi er hreinlega bull að halda því fram að frjálsíþróttafélag hafi þörf á 4.000 manna áhorfendaaðstöðu, hvað þá 9.800 manna aðstöðu líkt og þeir fengu út í Laugardalnum. Það er ekki tilgangur greinarinnar að gera lítið úr frjálsum íþróttum hér á landi en staðreyndin er að áhuginn er sýnishorn af þeim áhuga sem er á knattspyrnu og utan annarra keppenda og fjölskyldumeðlima eru ekki margir aðrir sem mæta á keppnismót í frjálsum hér á landi. M.ö.o. þörfin fyrir fjölmenna áhorfendaaðstöðu er mjög takmörkuð og líklega er bara hálf kjánalegt fyrir blessað afreksfólkið okkar að keppa fyrir galtómum Laugardalsvellinum. Þar fyrir utan er byggð upp úrvals frjálsíþróttaaðstaða á Íslandi á 4 ára fresti. Næst er meira að segja komið að mínum heimabæ og jafnvel hér á Selfossi, höfuðborg bráðabirgðalausnanna var farið út í það að aðskilja fótboltavöllinn frá frjálsíþróttavellinum.

Betri aðstaða fyrir áhorfendur
Númer 1,2 og 3 er að losna við hlaupabrautina, sérstaklega á Laugardalvelli þar sem hún er breiðari en á öðrum völlum hérlendis og gerir það að verkum að áhorfendur sitja hreint fáránlega langt frá vellinum. Þar fyrir utan verður seint tönglast nógu mikið á því hverslags mistök það voru að fara ekki frekar þá leið sem Björn Berg benti á og byggja lítinn lokaðan völl með stúku allan hringinn, einskonar gryfju sem hefði það helst að markmiði að hafa flest sætin „á góðum stað“ og auðvitað hanna mannvirkið þannig að sem mestur hávaði skapaðist. Það er ekki eins og þetta hafi verið svo fráleit hugmynd og er það raunar ekki heldur núna. Ef að meðallið á Norðurlöndum getur komið sér upp svona velli þá ættum við að geta það líka.
Aðstæður fyrir stuðningsmenn Íslands sem hafa áhuga á því að mynda rífandi stemmingu á vellinum eru í dag allt að því vonlausar. Aðalstúkan er tvískipt á stórum leikjum þar sem VIP stúkan skiptir henni í tvennt og er þar jafnan sá hluti áhorfenda sem síðast tekur undir Áfram Ísland hrópin. Hinumegin á vellinum, þ.e.a.s. breiðari gerðinni af hlaupabraut, knattspyrnuvelli og aftur breiðari gerðinni af hlaupabraut frá eru síðan einnig áhorfendur. Það þarf enga rannsókn á vegum Háskóla Íslands til að finna það út að þessir hópar eru ekkert að fara syngja sem einn maður, ekki lengi í einu í það minnsta. Besta leiðin er líklega að „taka bylgju“ ef leggja á í það að ná sambandi milli gömlu og nýju stúkunnar.

Meiri stemming – fíllinn í herberginu
Þeim mun nær vellinum sem áhorfendur eru þeim mun meiri stemming verður á vellinum. Þetta nánast segir sig sjálft og það er t.d. partur af sjarmanum við fótboltann og stemminguna á Englandi. Hlaupabrautin er þó ekki næg ástæða ein og sér fyrir stemmingsleysinu hér á landi, það eru margir frægir vellir með hlaupabraut og ná upp mikilli stemmingu þrátt fyrir það. Það er þó í öllum tilvikum mun stærri vellir en Laugardalsvöllur.
Fíllinn í herberginu er söngvökvinn. Við erum 300 þúsund manna þjóð lokuð lengst norður í Atlandshafi, sjáum ekki sólina rúmlega helminginn af árinu og erum upp til hópa talin frekar lokuð. Það er ekki séns í helvíti að við séum að fara ná upp rífandi stemmingu með 10 þúsund manns öskrandi og syngjandi í 90 mínútur án þess að leyfa þeim að fá sér smá söngvökva. Forvarnir og forræðishyggja hér á landi hefur gert þetta að nokkurskonar tabú og það þykir hinn eðlilegasti hlutur að neysla áfengis sé með öllu stranglega bönnuð á íþróttakappleikjum. Nema auðvitað í VIP stúkunni, þar hef ég sjálfur fengið áfengi frítt á landsleikjum þó ég taki það fram að ég hef ekki farið í VIP stúkuna lengi.
Allt gott og blessað með það og ég hef ekki áhuga á því að sjá íþróttaleikvang sem einhvern skemmtistað, en það er engu að síður staðreynd að söngvökvi fyrir leik og jafnvel aðeins á meðan leik stendur myndar meiri stemmingu, jafnvel þrátt fyrir að hafa neikvæðar hliðar líka. Það er ekki tilviljun að stemming á leikjum erlendis er nokkrum ljósárum betri heldur en á leikjum hér á landi og það eru ekki allir stuðningsmenn á leikjum erlendis að drekka kaffi eða Kristal Plús. Eins er munur á því að fá sér smá bjór og vera kátur og að drekka of mikið.
Það er alltaf einn og einn sem ræður ekki við sig og er þeim allajafna gert að yfirgefa svæðið á þeim leikjum sem ég hef séð erlendis. Eins er alls ekki líkt og allir áhorfendur þurfi að fá sér til að geta tekið þátt í stemmingunni en það væri ansi gaman að sjá muninn á mætingu og stemmingu á leik Íslands og Danmerkur klukkan 18:00 á laugardegi miðað við það sem við sáum um daginn eða ef leyfilegt væri að selja léttvín fyrir leik og á meðan leik stendur. Ég get svo svarið fyrir það, mig grunar að einhverjir hefðu jafnvel tekið undir þjóðsönginn í seinna tilvikinu.
Upplifunin af því að fara á leik erlendis er langt frá því að vera bara þessar 90 mínútur sem það tekur að spila fótbolta. Fyrir leik er oftar en ekki búið að fylla alla pöbba í nágreni við völlinn 3-4 tímum fyrir leik og stuðningsmenn æfa söngva stanslaust meðan þeir koma sér í gírinn og mæta síðan syngjandi á völlinn og halda því síðan jafnvel áfram eftir leik.
Hér á landi hittast kannski nokkur hundurð manns á Ölveri stuttu fyrir leik, eina pöbbnum í nágrenni Laugardalsvallar og fá sér að mig grunar örlítinn söngvökva, líklega ekki allir þó og mæta síðan hressir á leikinn og eru oftar en ekki, „surprise surprise“ þeir einu sem reyna að syngja og hvetja liðið áfram að einhverju viti.
Við hin mætum 2 mínútur í leik, erum komin í sætið á tíundu mínútu í stöðunni 0-1. Röflum í hljóði á meðan leik stendur og tuðum fyrir bjánanum fyrir aftan sem er alltaf að öskra eitthvað inná völlinn. Að lokum förum við síðan og fögnum sektinni fyrir að hafa lagt ólöglega eftir leik.
Ég hef engan áhuga á að vera einhver talsmaður áfengis en ef maður horfir á muninn á leikjum hér á landi og annarsstaðar þá er ekki hægt annað en að sjá aðeins ástæðuna fyrir því af hverju við syngjum svona ofboðslega mikið minna en aðrar þjóðir, við tökum ekki einu sinni undir þegar við heyrum þjóðsönginn þó ég vilji reyndar meina að sá söngur sem fáir kunna sé enn einn faktorinn enn til að drepa niður stemmingu.
Ég er á því að með góðri gæslu væri hægt að halda fjölskyldustemmingunni sem það er að fara á völlinn og leyfa þeim sem vilja og geta að fá sér söngvökva án þess að þeim líði eins og þeir séu að reykja heima hjá Þorgrími Þráins.

Heimavöllur
Það ætti að vera keppikefli að byggja hér á landi upp þannig stemmingu að engu landsliði ætti að lítast á það að koma hingað að keppa í fótbolta. Það er grátlegt að heimavöllurinn er eins langt frá því að vera virki og raun ber vitni því að áhuginn á fótbolta er svo sannarlega til staðar. Ég þori að veðja að ef við ættum lokaðan og vel hljóðbæran 10 þúsund manna völl og byðum upp á aðstæður sem væru mun meira hvetjandi fyrir áhorfendur að vera í stuði á meðan leik stendur heldur en við búum við í dag, þá værum við að ná í mun fleiri stig á heimavelli.
Það er auðvitað jákvætt að halda góðri stemmingu og landsleikur á að vera eitthvað sem öll fjölskyldan getur farið á saman, en það má samt ekki vera alveg aðalatriði því það þarf líka að byggja upp smá „ógnandi“ ef svo má kalla andrúmsloft og samkennd meðal áhorfenda til að hvetja liðið áfram. Þeim sem lýst illa á þá skoðun mína geta auðvitað alltaf litið við á hinum stöðunum í Laugardalnum er bjóða upp á úrvals afþreyingu fyrir alla fjölskylduna en reyndin er nú líka sú að krakkarnir hrífast með og hvetja jafnan manna mest.
Til þess að þetta sé mögulegt þarf að láta fótboltamenn hanna aðstöðuna, banna áhugamönnum um frjálsar íþróttir að svo mikið sem sitja fundinn og hugsa meira út í það hvernig stemmingin verður á meðal áhorfenda heldur en meðal eftirlitsmanna FIFA og annarra fyrirmenna. Á meðan leik stendur eru það áhorfendur sem kveikja í leikmönnum og hvetja þá áfram, stjórnarmenn knattspyrnusambandsins, fyrirmenni og aðrir skipta svo gott sem engu máli. Þar fyrir utan eru það áhorfendur sem borga jafnan brúsann og það á að vera keppikefli að sambandið milli leikmanna og áhorfenda sé sem allra best.

Höfundur er svona ekta „besservisser“ sem KSÍ ætti að reyna að fá á landsleiki.
Áfram Ísland
Einar Matthías